Τα Μόρια της Ποντιακής Διαλέκτου…

Α-χά.

Στα Κοτύωρα και σε άλλα μέρη, για να σχηματίσουν τον μέλλοντα, πρότασσαν το τούρκικο χά (αμέσως, τώρα): χα θα λέω σε. Κατόπι το θα συγχωνεύθηκε με το χά. Χα λέω σε, κατόπι παραλείφθηκε τα χ έμεινε το α: ά λέω σε: Ήντα̤ν λέω σε ά φτας. Ά πάγω ‘ς σον πόλεμον. Για ά σπάζω τα μωρά σ’, για ά σπάζω κ’ εσέν.

Αγκά

Σημαίνει μαζί: Με το μέλ’ αγκά έφαγαν όλα.

Αέτσι – αέτσ’ – άτς’ – αγέτσ’ – χαέτσ’ – αχαέτσ’ – αβούτσ’ – χαβού – αβού – ούτσου.

Έγινε από το ουτώσι και σημαίνει:

1. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, όπως: Άτσ’ εν’ ξ̌ύσον κα’ τον αγι͜ασμόν. Τ’ εμέτερον αγούρ’ αέτσ’ ‘κ εποίναν. Κι αέτσ’ αέτσ’ έφτασεν ‘ς σο Μισ̌ίρ. Αρ’ αέτσ’ σείτα̤ εψύλλιζεν τον γέρον. Εποίκ’ αέτς’ κ’ εκαλετέρεσα. Γιοκ, χαέτσ’ μ’ ευτάμ’ α. Εγώ έτσι είπα σε να ποίσης.

2. Όταν είναι διπλό σημαίνει (α) Έτσι κι αλλιώς, πότε καλά και πότε κακά: Πως έν’ άρρωστον; Αέτσ’ κι αέτσ’. (β) Ότι σημαίνει και το «το και το»: Μάννα, είπα ‘τεν αέτσ’ κι αέτσ’ είδα. (γ) Ότι και η φράση εν πάση περιπτώσει, ούτως ή άλλως: Εγώ αέτσ’ κι αέτσ’ θα πάω ευτάγω και τ’ εσόν τη δουλείαν. Αέτσ’ πα κι αέτσ’ πα.

3. Τόσο: Φότι πάγεινε, του προβατίου τα βυζία ρέεινανε γάλα, αέτσ’ πολλά χορτάσανε.

4. Απλώς, όχι σοβαρά: Αέτσ’ είπα ‘το, να μη θυμών’ ύστερα.

5. Δωρεάν: Αέτσ’ εδώκε με το γάλαν. Παράδες ‘ κ εθέλεσεν να παίρ’.

6. Σαν εισαγωγικό ευχής: Πάντα αέτσ’ να έρχουμεσ’ αμέθυγος.

7. Αέτσ’ κι αλλέως σημαίνει ούτως ή άλλως: Αέτσ’ κι αλλέως θα σκοτών’ με. Αέτσ’ πα θα τρώς με κι αλλέως πα.

8. Τέτοιος: ‘Σ αέτσι τουζάγι͜α πατώ;

έπεται συνέχεια..