Μόρια της Ποντιακής Γλώσσας..συνέχεια..8η..

Μα

Είναι το αρχαίο ομοτικό μά και συντάσσεται με αιτιατική: Μα την Παναΐαν. Μα την μετάν̤αν ντ’ ευτάγω.

Μάκαρ – Μάγιαρ – μ̤α̤άρ – μ̤̤αρ – μέκαρ – μέκαριμ – μέγερ – μερ:

Σημαίνει: μήπως: και μέγερ ατά τα πράματα ανασπάλλκουνταν. Μ̤άκαρ ‘κ έχουμε άλας.

Μάχσους – μάχσουσταν – Μάξουζ

1) Χωρίς άλλο: Ο λαμπίκον μάξουζ θ’ εφογούτον τον δ̤άβολον. Το μωρόν μάχσους ερρώστεσεν και ‘κ έρθεν.

2) Σκόπιμα, επίτηδες: Εκείνος μάχσους έδεκε σε παλλά, να τερή ντο θα ευτάς.Μάχσους εκρέμ ‘σεν αδά κι ακεί παράδας να δοκιμάη σε.

Μέρ’ – μερέα – μερέαν

Έγινε από το μέρος και σημαίνει:

1) Διεύθυνση: Είχεν έναν πίναν ‘ς ση χατζηγιωράνταν μερ’.

2) Πού: Καπνιμέντζα μερ’ α πας. Ερωτά ‘τον μέρ’ α πας.

3) Όπου: Να πας μερ’ πάννε και ΄κι κλώσκουνταν.

Μεράμ – μερ̤αμί – μερ̤άμ

Είναι τούρκικο και σημαίνει «εν πάση περιπτώσει». Μερ̤άμ ήντ̤αν κι αν εν’ το Καλαντόνερον ‘κι ανασπ̤άλτς.

Γαμέτα, μέτα – αμέτα – μέτρ̤α – αμέτρ̤α

Έγινε από το γαμέτα, έχασε όμως την αρχική του σημασία και σημαίνει: βρέ, ώ, ούτος: Γαμέτα, χάσον α, ρούζ’ απάνι μ’. Μέτα α στα, ας φέρω σε το τάς Σ’εμέν.

Μη

Με (Αμισού) – Μήτεν (Κερασούντας) όταν το ρήμα είναι αριθμού πληθυντικού. Είναι το αρχαίο απαγορευτικό μη, και σημαίνει:

1) Απαγόρευση ή προτροπή: Πολλά μη σύρτς την κόρδαν κόπεται

2) Απευχή ή κατάρα: Ο τουσμάνο μ’ πα να μη παθάν’ αέτς.

3) Απλή απόφαση (άρνηση).: Τη χέρας τον υιόν να λες, αδά να μη αφήν’ με. Τέρεν να μη εβγαίν’ κα’ το φαείν.

4) Μήπως: Καβάλ εξέρεις και παίζεις μη; Μην ρίζα σ’ εδίψασεν;

Μί

Είναι τούρκικο και σημαίνει μήπως: Διακρίνεται από το απαγορευτικό μη, διότι αυτό δεν προτάσσεται: Εγώ μί ‘κι θέλω; Εσύ τίπο ‘κ εξέρεις μι να λές;

Μηδέ – μουδέ.

Μόριο αποφατικό, που απαντά μόνο στα δημοτικά τραγούδια. Έχει τη σημασία του μήτε: Μηδέ με τ’ άστρα μάλλωνα, μηδέ με το φεγγάρι, μηδέ με τον Αβιδιανόν κανέναν λόγον είχα: Κανέναν ΄κι φογούμαι, μουδέ μικρόν, μουδέ μέγαν, μουδέ τον βασιλέαν.

Μίαν – μίονα – μίανας – μίανον – μίανος – μίας – εμίαν (Όφη)

1) Μια φορά: Μίαν πάει η χιλ̤αδία κ’ έρ’ ται. Τα δέκα χρόν̤α μίαν ιεύ το λεντζιπαρλίκ Σεμέν.

2) Κάποτε: Μίαν ένας εψάρευε. Μίαν έτονε ένας τεμερτσής.

3) Πότε: Μίαν αδά εντούνεν και μίαν ακεί. Επερμένεν μίαν να έρται και να πιάν’ ‘ς ση γιακά ‘τ’.

΄4) ‘Σ σο μιαν, διαμιας: ‘Σ σο μίαν σκών’ ατό ‘ς σο κιφάλν ατ’ και ξαν ψαλαφα.

5) Πρίν από αυτό, πρώτα: Εγώ μίαν ας φύγωμαι ‘κ επεκεί εβγάλτς ατά.

6) Φανερώνει ανυπομονησία: Μίαν ας έρχουτον ας σην ξενιτείαν και έλεπα ‘τον μίαν κι άλλο.

Μόνον

Είναι και σύνδεσμος αντιθετικός και φανερώνει πως μεταξύ των συνδεόμενων υπάρχει αντίθεση, ασυμφωνία, διαφορά. Είδα μόνον χάντ̤α και τριβόλ̤α.

Μόντες

Έγινε από το μα όντες και σημαίνει, άλλ’ όταν: Μόντες εδήβεν ‘ς σο τουκιάνιν ατού, επήρεν έναν αλαχτόρ.

Μόσαν

Κατά τον Ν. Λαπαρίδη από το μη ώσαν και σημαίνει:

1) Μόλις, μόνον: Μόσαν ατότε εγροίξεν ντο έσαν Γουρζουλάντ’. Μόσαν είδεν ατόν ο χατσής, εθάρρεσεν ντ’ έρθεν η ώρα.

2) Βέβαια, ήταν δυνατό να..: (μονολεκτική απάντηση σε ερώτηση). Εποίκες ντο είπα σε; Μόσαν. Επήες ‘ς σο κεπίν να φέρτς λάχανα;

Αμώ (σε) – μω (σε) – μω (ατόν) – μω (ατέν) – μω (σας) – μω (ατουνούς)

Είναι συγκεκριμένος τύπος του γαμώ. Έχασε την αρχική σημασία του και σημαίνει βρε σε μερικά χωριά της Χαλδίας το έλεγαν και άνδρες: Αμώ σε κομμενόχρονε αληθινά καπνίζ’. Μώ σε Θεοδώσ’ εξέρτς ποίος έν;